PARKİNSON HASTALIĞI BELİRTİ VERMEDEN SİNSİCE İLERLİYOR
Parkinson hastalığı günümüzde ileri yaşlarda en sık görülen hastalıklar ortasında yer almaya başlamıştır. Hareketlerde yavaşlama ve titreme ile başlayan, tedavi edilmediği takdirde vakit içerisinde bireyleri yatağa bağımlı hale getirebilen parkinson hastalığı, asıl olarak beyinde bulunan hücrelerin birbirleriyle irtibata geçmesini sağlayan ‘dopamin’ üretici hücrelerin bozulmaya uğramasından kaynaklanmaktadır.
Yeni Yüzyıl Üniversitesi Gaziosmanpaşa Hastanesi Nöroloji kısmından, Doç. Dr. Dava Figen Demir ‘Parkinson Hastalığı hakkında hastaların merak ettiği soruları’ cevapladı.
- Parkinson hastalığı nedir?
Nörolojıde hareket bozuklukları olarak isimlendirilen geniş bir yelpaze altında incelenen bir hastalıktır. Yaklaşık 200 yıl evvel tanımlanmıştır. Beyinde dopamin denilen bir unsurun eksikliğnden kaynaklanır. Dopamin, hareketlerimizi akıcı, kolay ahenk içinde uyumlu ve otomatik bir formda yapmamızı sağlayan bir unsurdur. Hasebiyle eksikliğinde temel olarak bu alanlarda sorun yaşanır.
- Parkinson hastalığı hangi yaşlarda görülür?
40-75 yaşları ortasında, sıklıkla da 60 yaş üzerinde başlar. Genel itibariyle yaşlılık hastalığıdır. Lakin tüm Parkinson hastalarının 5 kadarı 20-40 yaşları ortasında başlar. Bu durumda genç başlangıçlı Parkinson hastalığından bahsedilir.
- Görülme sıklığı nedir?
Dünyanın her yerinde her türlü sosyoekonomik şartta görülebilen bir hastalıktır. Erkekelerde bayanlara oranla biraz daha fazla görülüyor. Yapılan çalışmalarda değişik ülkelerden farklı oranlar görmekteyiz. Lakin ortalama olarak 65 yaş üstünde her 100 bireyden 1’inin Parkinson hastası olduğu kabul edilmektedir
- Hastalığın oluşma nedeni nedir?
Parkinson hastalığı bahsettiğimiz üzere beyinde dopamin denen maddeyi üreten hücrelerde kayıp nedeniyle ortaya çıkar. Ancak hala bu hücrelerin neden hasara uğradığı ile ilgili elimizde kesin bir bilgi yok. Birtakım tarım ve bitki ilaçlarına maruz kalmanın hastalığın ortaya çıkmasına katkıda bulunabileceği ileri sürülmüştür lakin hala elimizde kesin bir delil yoktur. Öte yandan ailede bir ebeveyn yahut kardeşte Parkinson hastalığı varlığı o şahısta Parkinson hastalığı gelişme riskini yaklaşık 2 kat arttırmaktadır. Kalıtsal özellikteki Parkinson hastalığı daha çok genç yaşlarda başlama eğilimindedir. Karı kocanın ikisinde de Parkinson hastalığı 2 den daha az sıklıkta olması hastalığın bulaşıcı olmadığını ve beslenmeye ilişkin ögelerin da büsbütün suçlanamayacağını düşündürüyor. Sonuç olarak günümüzde genetik yatkınlık yerinde çevresel faktörlerin rol oynadığı çoğul nedene bağlı bir hastalık olarak kıymetlendirilmektedir.
- Parkinson hastalığı nasıl başlar?
Hastalık ekseriyetle sinsi başlar. Çoğunlukla hastalar yakınmalarının tam olarak ne vakit başladığını söyleyemez. Hastaların çabucak tümünde belirtiler tek bir vücut yarısında başlar vakitle daha hafif olmakla birlikte karşı vücut yarısında ortaya çıkar. Ama hastalık seyri boyunca bu asimetrik seyir kendini korur.
- Belirtileri nelerdir?
Temel olarak 4 belirti vardır. Titreme, uzuvların katılığı, hareketlerde yavaşlama ve duruş ve istikrar bozukluğudur. Bunları tek tek ele alacak olursak;
Titreme: Parkinson hastalarının en sık tabibe başvurma nedenidir. Hastaların 80’inde vardır. Tipik olarak istirahat halinde iken yahut muhakkak bir durumu koruma ederken ortaya çıkar. Kaba bir titremedir. Ekseriyetle elde başlar ve bozuk para sayma hareketine yahut ufak bir taşı baş ve işaret parmağı ortasında yuvarlama hareketine misal. Ayakta ortaya çıktığında pedala basıp kaldırma hareketine benzeri. Titreme gerilim yahut zihinsel faaliyet ile artar ve uykuda kaybolur.
Kaslarda sertlik: çoklukla doktorun muayene bulgusu olmakla birlikte çok şiddetli ise hasta tarafından fark edilebilir. Hastalar bazen bu kas sertliğini yorgunluk, ağrı, kramp batma hissi biçiminde algılayabilir.
Hareketlerde yavaşlama: en çok özürlülük yaratan durum diyebiliriz. Hareketlerin büyüklüğü ve gerisi sıra tekrarı azalmıştır. İstemli hareketler dışında yürürken kolların sallanması ve göz kırpma üzere otomatik hareketlerde azalır. Mimikleri oluşturan kas hareketlerinin de azalması sonucu donuk bir yüz tabiri oluşur. Yazarken gitgide harfler küçülür ek olarak titremede varsa okunmaz hale gelir.
Duruş ve istikrar bozuklukları: Parkinson hastalarında duruş ve dengeyi muhafaza yeteneği vakitle bozulabilir. Birçok Parkinson hastası öne yanlışsız yavaşça eğik durma eğilimindedir. Duruştaki başka bir özellik hastanın yürürken ya da ayakta dururken bir yahut her iki kolunu dirsekten ve bacaklarını dizlerden ve kalçadan bükme eğilimidir. Duruş bozukluğu vakitle ayakta dururken, yürürken ve dönüş yaparken yahut sandalyeden kalkarken ve ileri gerçek uzanırken emniyetsiz hissetmeye, istikrar kaybına ve düşmelere yol açabilir.
Yürüme bozukluğu, yürürken kilitlenme ve düşmeler: Olağan yürüyüş sırasında adım atma, kolları sallama doğal bir biçimde süratli, içgüdüsel ve otomatik olarak yapılır. Parkinson hastalığının bilhassa erken periyotlarında birçok hastanın yürümesi olağandır ve yıllarca olağan kalabilir. Vakitle hastalık için tipik olan küçük adımlarla yürüme hali dikkati çeker. İleri evrede olan ve yürümelerinin bariz biçimde bozulduğu hastalar ayaklarının ucunu yerden kaldıramazlar ve bir yahut her iki ayağı sürüyerek yürümeye başlarlar. Yürürken otomatik olarak yapılan kol sallama hareketi azalır ve vakitle kaybolur. Dönüşler yavaşlamıştır ve çok sayıda minik adımla beden tek bir bütün halinde döner. Yürüme bozukluğu olan hastalar bazen düzgün biçimde yürürken birdenbire ayakları yere yapışmış üzere kalakalırlar ve “kilitlenme” olarak tanımlanan durum ortaya çıkar
- Başka belirtiler var mıdır?
Parkinson hastalığında görülen öteki belirtiler ortasında, konuşma bozukluğu, yorgunluk, ıstırap hissi, ruhsal çöküntü hali, uzuv ağrıları, salya akması, kabızlık, mide boşalmasının gecikmesi, uyku ve cinsel fonksiyon bozuklukları, ciltte yağlanma, terleme artışı, koku alma duyusunun azalması, sık idrara çıkma, tansiyon düşmesi, uyku bozukluğu, huzursuz bacak sendromu, unutkanlık ve vakitle da demans sayılabilir. Kelam konusu hastalık belirtileri her Parkinson hastasında görülmediği üzere, ortaya çıktığı vakit her hastada birebir şiddette olmaz. Kimi belirtiler ise kullanılan ilaçların yan tesirlerinden kaynaklanabilir.
- Parkinson hastalığının tanısı nasıl konur?
Parkinson hastalığı tanısı klinik muayene datalarına dayanılarak konulur, tedaviye alınan olumlu cevap da tanıyı doğrulayıcı delil oluşturur. Parkinson hastalığı teşhisini nihaileştirmek üzere rastgele bir beyin görüntülemesi yahut özel bir kan analizi yapılması mecburî değildir. Kelam konusu incelemelere hastalığın ayırıcı teşhisine giren öbür nedenleri dışlamak maksadıyla başvurulur.
- Tedavisi var mı?
Parkinson hastalığında belirtilerin tedavisi temel olarak ilaçlarla yapılır. Seyrek olarak, ilaç tedavileriyle denetim altına alınamayan şiddetli titreme varlığında ya da ileri evredeki hastalarda hayat kalitesini bozan “açılma ve kapanma” devirleri ya da ilaç dozunu artırmayı kısıtlayan istem dışı hareketlere yol açan yan tesirler kelam konusu olduğunda cerrahi prosedürlere de başvurulmaktadır.
Günümüzde Parkinson hastalığındaki belirtilerden sorumlu olan dopamin hücrelerinin hasarını büsbütün onaracak kesin bir tedavi şimdi bulunamamış olmakla birlikte, hastalık belirtileri ilaçlarla değerli ölçüde azaltılabilmektedir. Mevcut ilaçlar beyinde eksilmiş olan dopamini yerine koyar yahut onun tesirini taklit eder. Kimileri da dopaminin kimyasal yolla parçalanmasını engelleyerek tesirini artırır. İlaçların ömür uzunluğu, tertipli olarak alınması gerekmektedir. Şayet ilaçlar doktorun tavsiyesi dışında kesilecek olursa, hastalık belirtileri er geç tekrar başlayacağı üzere, ilaçların ani kesilmesi bazen hayatı tehdit eden durumlara da yol açabilir. Tedavide kullanılan birebir çeşit ve tıpkı dozdaki bir ilaç bir hastada fayda sağlarken, bir başkasında etkisiz olabilmektedir, yani Parkinson tedavisi büsbütün şahsa özeldir.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
