Yüksek enflasyon ve bilhassa besin fiyatlarındaki artış, ülkemizde tüm kesitleri etkileyen bir husus. Öte yandan 2021 yılı, tüm dünyada besinden başlayarak tüm fiyat endekslerinde bir artışı ve dünya genelinde yayılan bir enflasyon dalgasını da tetikledi. Ülkemizde enflasyon oranı kur oynaklığı nedeniyle çok yüksek seviyede gerçekleşmiş olsa da, tüm ülkeler uzun vakittir görülmemiş enflasyon sayılarıyla karşı karşıya ve global besin fiyatlarındaki artış, bunun en önemli nedenleri ortasında gösteriliyor.
ÇEVKO Vakfı Genel Sekreteri Mete İmer, dünya genelinde artış gösteren besin fiyatlarının gerisinde gizlenen daha büyük bir tehdide dikkat çekti. Birleşmiş Milletler Besin ve Tarım Örgütü (FAO) Besin Fiyat Endeksi’nin 2021 yılının tamamında, bütün dünyada bir evvelki yıla nazaran yüzde 28,1 artış kaydettiğini ve ortalama 125,7 puanla son 10 yılın en yüksek düzeyine eriştiğini belirten Mete İmer, “FAO yetkililerine nazaran olağanda yüksek fiyatların üretimi arttırması beklenirken, girdi maliyetlerinin yüksekliği, devam etmekte olan global virüs salgını ve giderek belirsizleşen iklim şartları 2022 yılı için de iyimserliğe yer bırakmamaktadır” biçiminde konuştu.
İklim Krizi En Büyük Kronik Tehdit
Dünyanın karşı karşıya olduğu asıl büyük tehdit olan iklim krizinin, ziraî verimlilik üzerindeki güçlü tesiri nedeniyle besin fiyatlarındaki global artışın temel nedenleri ortasında olduğunu söz eden Mete İmer: “Gıda fiyatlarındaki artış, tüm ülkeleri farklı derecede etkiliyor ve tüm ülkelerin kendi ekonomilerinde farklı dinamik kelam konusu. Evvel küresel sıhhat krizi ve pandemi, sonrasında da besin krizi ve besin fiyatlarındaki artış üzere ani ortaya çıkan risklerin yanı sıra, dünya ve insan açısından kronik risk oluşturan öteki değerli riskleri de göz arkası etmememiz gerekiyor. Bu risklerden en değerlisi iklim krizidir. İklim krizi, gelecekte bizi bekleyen bir risk değil, hali hazırda içerisinde yaşadığımız ve dünya üzerindeki hayatı etkilen bir süreç. Kronik bir tehdit olan iklim krizi ile savaşımda bireylere, kamu otoritelerine, sanayi ve sivil toplum kuruluşlarına değerli misyonlar düşüyor” dedi.
Birleşmiş Milletler bilgilerinin de, iklim krizinin besin sisteminde neden olduğu sıkıntıları açıkça ortaya koyduğunu söyleyen Mete İmer, kelamlarına şöyle devam etti: “İklim değişikliği, açlığın kıymetli bir nedenidir. Kara, toprak, su ve gücün besin için sürdürülemez halde kullanımı sıcaklıkların yükselmesine yol açan sera gazı salımlarını arttırmakta; yüksek sıcaklıklar besin üretmek için gerekli kaynakları olumsuz etkilemektedir. 2020 yılında 811 milyona yakın insan açlıkla karşılaşmış olup bu sayı 2019 yılından 161 milyon kişi daha fazladır.”
Türkiye – Birleşmiş Milletler İş Birliği
Mete İmer, iklim değişikliğinin tüm dünyada ziraî arzı ve besine erişimi makus etkileyen, göç dalgalarına neden olan, doğal felaketleri tetikleyen büyük bir risk oluşturduğunun ülkemizde ve dünyada yapılan saygın bilimsel araştırmalarla ortaya konulduğunu da kelamlarına ekledi ve şunları söyledi: “Dünyada ve Türkiye’de enflasyon besin fiyatlarını yükseltirken, ziraî besin sisteminin iklim krizi, çatışmalar ve ekonomik şokları da içeren pek çok tehditle karşı karşıya olduğu belirtiliyor. Bu problemlere tahlil üretmek için Türkiye ile BM Besin ve Tarım Örgütü ortasında Tarım ve Orman Bakanlığı’nın kapasitesini güçlendirmek hedefiyle “Tarımsal Besin Tedarik Zincirinde Gelişmiş Maliyet ve Fiyat İzleme Desteği” isminde bir teknik iş birliği projesi geliştiriliyor.”
Mete İmer, iklim değişikliğinin besin sistemi üzerindeki tesirleri üzerine de şunları lisana getirdi: “Yüksek sıcaklıklarda rekolte ve randıman düşmekte; atık artmaktadır. Okyanuslar iklim sisteminde oluşan çok ısının yüzde doksanını emmişler, bu nedenle daha asidik hale gelmişlerdir. Çok avlanma ve okyanusların daha asidik hale gelmesi 3,2 milyar insanı besleyen deniz kaynaklarını tehdit etmektedir. Kutup bölgelerinde kar örtüsünde, göl ve ırmaklardaki buzlarda ve donmuş topraklarda meydana gelen değişiklikler otlatma, avlanma, balıkçılık ve toplama faaliyetleri ile elde edilen besinleri verimsizleştirmiş, kutuplarda oturanların geçim kaynaklarına ve kültürel kimliklerine ziyan vermiştir.”
Çözüm Arayışları Sürüyor
İklim krizinin besin sistemi üzerinde yarattığı sıkıntıları çözmek için dünya genelinde kimi teklifler geliştirilmekte olduğu lisana getiren Mete İmer, “Erozyon denetimi, meraların idaresi, kuraklık ve sıcağa sağlam genetik iyileştirmeler, heterojen beslenme biçimi, azaltılmış besin kaybı ve atığı, besin sistemlerinin iklim değişikliğine ahenk sağlaması için geliştirilecek prosedürler olarak sayılabilir. Pek çok ülkede pilot ölçekte geliştirilen iklime hassas akıllı tarım inisiyatifleri verimliliği yükseltmiş, salımları azaltmış, su verimliliğini ve toprak kalitesini güzelleştirmiş, gelirleri ve iklime dayanıklılığı arttırmıştır. Sağlıklı ve sürdürülebilir beslenme, besin sistemlerinden kaynaklanan salımların azaltılması, düşük güç kullanımı ve kara hayvanlarından elde edilen besinlerin azaltılması da dahil olmak üzere değerli fırsatlar sunmaktadır” dedi ve kelamlarına şöyle devam etti: “Ülkemiz için de iklim krizinin besin sistemi üzerindeki tesirlerinin belirlenmesi, tahlil sistemlerinin geliştirilmesi ve uygulamaya konulması kritik değerdedir. Ne yazık ki, bu günkü şartlarda, dünyada ve ülkemizde besin fiyatlarının kısa müddette düşmesi pek muhtemel gözükmüyor.”
Çevre sürdürülebilirliği konusunun dünya genelinde ve ülkemizde besin üreticilerinin en değerli gündem hususu olduğunu tabir eden Mete İmer, “Sorumlu kaynak kullanımı, etraf dostu üretim süreçleri ve ambalajlar, daha verimli atık idaresi ve döngüsel iktisada geçiş, tüm dünyada besin iktisadının gündeminde yer alan tahlil teknikleri. İklim krizi ile savaşım ve döngüsel iktisada geçiş, ÇEVKO Vakfının odaklandığı yeni faaliyet mevzularının da başında geliyor. Bu alanlarda fikirsel öncülüğümüzü, iş dünyası kuruluşlarına ve mahallî idarelere sunduğumuz danışmanlık hizmetlerinden dijital tahlillere uzanan bir yelpazede eser ve hizmet portföyüyle pekiştiriyoruz. Toplum ve iş dünyasının ihtiyaçları doğrultusunda yeni hizmetler geliştirmeye ehemmiyet veriyoruz” dedi.
Gıda Üretim Faaliyetlerinin Etraf Üzerindeki Etkisi
Gıdayı üretmek, ambalajlamak ve dağıtmak için kullanılan sistemler sera gazı salımlarının üçte birini oluşturuyor ve biyoçeşitlilik kaybının yüzde 80’ine neden oluyor. Şayet müdahale edilmezse, besin sistemlerinden kaynaklanan salımların 2050’ye kadar yüzde 40 artması bekleniyor.
Gıda sistemi günümüzde dünyanın toplam güç tüketiminin yüzde 30’nu oluşturuyor ve bu gücün büyük kısmı salımlara neden olan fosil yakıtlardan üretiliyor.
Gıdanın yüzde 17’si atık oluyor ve dünyadaki sera gazı salımlarının yüzde 10’u tüketilmemiş besinden kaynaklanıyor.
2021’de bütün dünyada besindeki fiyat artışlarının detayları:
FAO Tahıl Fiyat Endeksi 2012’den beri en yüksek seviyeye ulaşarak 2020’ye nazaran 27,2’lik artış kaydetti; tahıl kümesi içinde mısırda 44,1, buğdayda 31,3 artış yaşanırken pirinçte 4’lük düşüş gerçekleşti.
FAO Bitkisel Yağ Fiyat Endeksi vakitlerin en yüksek artışıyla 2020’ye nazaran 65,8 yükseldi.
FAO Şeker Fiyat Endeksi 2016’dan beri en yüksek kıymete ulaşarak 2020’ye nazaran 29,8 arttı.
FAO Et Fiyat Endeksi 2020’ye nazaran 12,7;
FAO Süt Eserleri Fiyat Endeksi ise 16,9 artış kaydetti.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
