Sosyal medyada daima olarak makus haberleri okumaya devam etmek için kullanılan ‘kötü haber bağımlılığı’ olgusunun bilhassa koronavirüs pandemisi periyodunda öne çıktığını belirten uzmanlar, bu davranışın temelinde hayatta kalma düzeneğinin bir gereği olarak tehlikelerden evvelce haberdar olma muhtaçlığı olduğunun altını çiziyor. Kimilerinde ise bu durumun tersine haberden kaçınma davranışının ortaya çıktığını kaydeden Doç. Dr. Gül Esra Atalay, her iki durumun da yanlışsız haber alma hakkının önünde birer pürüz olduğunu ve kesinlikle gayret etmek gerektiğini söyledi.Üsküdar Üniversitesi İrtibat Fakültesi Gazetecilik Kısmı öğretim üyesi Doç. Dr. Gül Esra Atalay, berbat haber bağımlılığına ait değerlendirmede bulundu.“Kötü haber bağımlılığı” pandemi sürecinde öne çıktıKötü haber bağımlılığı kavramının, “sosyal medyada daima olarak makus haberleri okumaya devam etmek” için kullanıldığını kaydeden Doç. Dr. Gül Esra Atalay, bu kavramın bilhassa koronavirüs pandemisi devrinde gündeme geldiğini söyledi. Makûs haber bağımlılığının aslında yeni bir olgu olmadığını tabir eden Doç. Dr. Gül Esra Atalay, “Gazetecilikte düzgün bilinen bir kelam vardır: ‘Kan varsa manşet olur.’ Bu kelam dehşet verici, makûs, tehlikeli hususları içeren haberlerin her vakit ilgi çektiğini anlatmak için kullanılır. Türkçe’de ‘Kötü haber bağımlılığı’ ya da ‘felaket kaydırması’ olarak kullanılmaya başlanan ‘doomscrolling’ kavramı da aslında birebir olguyla ilgilidir.” dedi.Sürekli makûs haber kaygı ve korkuyu artırabilir…Özellikle tasa, dehşet ve panik devirlerinde hayatta kalma sistemimizin bir gerekliliği olarak tehlikelerden evvelden haberdar olma gereksinimimizin arttığını vurgulayan Doç. Dr. Gül Esra Atalay, “Dolayısıyla toplumsal medyayı da kelam konusu kaygı, dehşet ya da paniğe neden olan hususlar hakkında edinebildiğimiz kadar fazla bilgi edinmek ve kendimizi hazırlamak için kullanıyoruz. Bu davranışın iki mümkün sonucu var: Makus haberleri okuyarak kendimizin ve sevdiklerimizin uygun ve inançta olmalarına sevinebilir, hasebiyle bir karşılaştırma yaparak avantajlı durumumuzu görmekten haz duyabiliriz. Öte yandan daima makus haberleri okuyarak telaşlarımızı, telaşımızı artırabiliriz.” diye konuştu.Olumsuz haberler ilgi çektiği için çok yer alıyorOlumsuz haberlerin haber kuruluşları açısından düşünüldüğünde ilgi çekmek gayesiyle kullanıldığını belirten Doç. Dr. Gül Esra Atalay, “Haber kuruluşları özünde kar elde etme güdüsüyle hareket eden yapılar oldukları için, okuyucuların daha fazla ilgisini çekebilecek, daha çok tık alacak haberleri mümkün olduğunca çok kullanmayı tercih ediyorlar. Rastgele bir haberi mümkün olduğunca sansasyonel, kaygı verici, endişe yaratıcı biçimde vermek de okuyucuların ilgisini çekmek için kullanılıyor. Makûs haber bağımlılığı içerisindeki okuyucu, bu çeşit haberleri bilhassa arayıp bulabilir ya da bu cins haberlerle karşılaştığında okumayı bırakamayabilir.” dedi.Sosyal medyanın algoritmaları da tesirli oluyorBu fenomenin bilhassa günümüzde bu derece yaygınlaşmasının en kıymetli sebebinin, toplumsal medya mecralarının dayandığı teknolojik alt yapıda aramak gerektiğini söyleyen Doç. Dr. Gül Esra Atalay, “Kullanıcı tecrübesini düzgünleştirmek ve kullanıcıları daha uzun müddet platformlarda tutmak için toplumsal medya mecralarında yer alan algoritmalar, daima olarak ilgilendiğimiz, okuduğumuz içeriklerin benzerilerini karşımıza çıkartmak suretiyle, bizleri filtre balonlarına hapsetmektedir. Hasebiyle algoritmaların kimsenin görmezden gelemeyeceği olumsuz haberleri daha olumlu bir habere tercih edeceğini kestirim etmek sıkıntı değil. Berbat haber bağımlılığı algoritmaların bu tercihi hasebiyle da besleniyor ve bireyleri tesiri altına alıyor.” dedi. Haberden kaçma davranışı da ortaya çıkabiliyorSürekli olarak berbat haberlere maruz kalmanın George Gerbner’in söz ettiği üzere “acımasız dünya sendromu”na da yol açtığını kaydeden Doç. Dr. Gül Esra Atalay, birtakım şahıslarda de makûs haber bağımlılığının bilakis haberden kaçınma davranışının görülebildiğini söyledi. Doç. Dr. Gül Esra Atalay, şöyle devam etti: “Kötü haber bağımlılığı nedeniyle bireyler içinde yaşadıkları dünyayı olduğundan daha berbat bir yer olarak algılayabilirler, tasa ve telaşları artabilir. Lakin elbette pandemi, terör, savaş ya da bunlar üzere kaygı verici olaylar karşısında bireylerin verdikleri tek reaksiyon makûs haberlerin bağımlısı olmak değil. Bunun tam aksisi de kelam konusu olabiliyor. ‘Haberden kaçınma davranışı’ olarak kavramsallaştırılan bir diğer reaksiyon daha kelam konusu. Reuters Gazetecilik Çalışmaları Enstitüsü’nün 2022 yılı Dijital Haber Raporunda da görüldüğü üzere birçok farklı ülkedeki okurlar savaş ya da pandemi üzere olumsuz mevzulara dair haberleri görmekten bilhassa kaçınıyor. Haber kuruluşlarına olan inancın azalmasıyla bu kaçınma davranışında artış görülüyor. Bu da kaygı ve tasayla baş etmenin bir öteki yolu: Dünyada ya da etrafımızda olumsuz gelişmeler olduğunda adeta gözlerimizi kapatmak ve kabuğumuza çekilmek…”Her iki durumla da mücade etmek gerekiyorHem makûs haber bağımlılığının hem de haberden kaçınma davranışının içinde yaşadığımız dünyada neler olup bittiğini öğrenme, bilgi edinme ve hayatımızı bu bilgiler ışığında düzenlememize hizmet eden haberle sağlıklı alaka kurma biçimleri olmadığını vurgulayan Doç. Dr. Gül Esra Atalay, “Dolayısıyla yanlışsız haber alma hakkımızın önünde birer mahzur teşkil ediyorlar. Bu nedenle bu durumlarla uğraş etmek gerekiyor.”uyarısında bulundu.Kötü haber bağımlılığında farkında olmak önemliBu çabayı verirken yapılması gerekenlere de değinen Doç. Dr. Gül Esra Atalay, “Kötü habere bağımlı hale geldiğimizi, toplumsal medyada olumsuz haberleri okumaktan kendimizi alıkoyamadığımızı düşünüyorsak bunu fark etmek bile epey kıymetli. Bu durumun telaşlarımızı artıracağını, bize yararının dokunmayacağını bilerek bu davranışa her yöneldiğimizde bu farkındalıkla hareket etmek bu bağımlılıktan kurtulmak için değerli bir birinci adım.” dedi.Gelişmeler haber kuruluşlarının web sitelerinden takip edilebilirDoç. Dr. Gül Esra Atalay, tekliflerini şöyle tamamladı: “Sosyal medyada haber tüketirken daima emsal bahisler hakkındaki paylaşımlara tıklamak yerine gündemle ilgili birden fazla hususa dair haberlere yönelmeye çalışmak, gerekirse dijital mecralardaki haber tüketimimizi toplumsal medya mecraları yerine haber kuruluşlarının web sitelerinden yapmak, böylelikle daha çeşitli husus başlıklarındaki habere ulaşmak da alabileceğimiz bir öteki tedbir. Şayet toplumsal medya mecralarındayken ekranımızı daima olarak makus haberleri okumak için kaydırmaktan vazgeçemiyorsak taşınabilir cihazlarımızda toplumsal medya platformları için ekran müddetleri belirleyerek buralarda geçirdiğimiz süreyi kısıtlamak münasebetiyle algortimaların da beslediği felaket haberleri zincirinden kopmak, dünyayı daha gerçekçi halde görmemize imkân verebilir.” Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı
