Adet periyodu ağrısı menstural döngünün olağan bir modülüdür. Bayanların yarısından fazlası adet sırasında bazen hafif, bazen de şiddetli ağrılar yaşamaktadır. Bu ağrılar dönemsel olarak bayanları toplumsal hayatlarında zorlayabilir. Bu periyotta bayanlar en çokdepresyon, yorgunluk hissi, çok ahenge etrafa ilginin azalması, sonluluk, gerginlik, asabileşme, keder hali, öfke ve dikkat azlığı üzere his durumları ile baş etmeye çalışıyorlar.
Yeni Yüzyıl Üniversitesi Gaziosmanpaşa Hastanesi Bayan Hastalıkları ve Doğum kısmından, Dr. Öğr. Üyesi Şefik Gökçe ‘Şiddetli regl ağrıları’ hakkında bilgiler verdi.
Premenstruel Sendrom (PMS) bayanlarda adet öncesi periyotta adetten yaklaşık 1 hafta evvel başlayan ruhsal ya da fizikî bir ekip problemlere ve gerginliklere verilen isimdir. PMS, bayanlarda adet döngüsünün yumurtlama işlevinden sonra başlayan, geç luteal faz denilen devirde göğüslerde şişkinlik, baş ağrısı, halsizlik ve kilo alımı üzere fizikî ve depresif his durumudur. Gerginlik üzere ruhsal belirtilerle ortaya çıkan tablo, mensturasyonun başlamasıyla ortadan kalkar
Her yıl yaklaşık 12 defa adet gören bir bayan için, yılda yaklaşık 3-4 ay problemli bir periyodu söz eder ki bu büyük bir sayıdır ve kişinin hayat kalitesini düşürmektedir. Genellikle 25-35 yaş ortasında başlayan PMS belirtileri kadınların yaklaşık 85’inde görülür. Lakin bunların yalnızca 5’inda günlük hayat önemli manada etkilenir.
PMS’nin nedenleri;
PMS’nin nedeni tam olarak muhakkak değildir. Mineral yetersizliği (magnezyum , çinko), Vitamin yetersizliği (A,B vitaminleri), Hormonal dengesizlik (Progesteron yetmezliği ve başka birtakım hormanal bozukluklar), Kan şekerinin düşük olması, Bedende çok sıvı tutulması, Beyindeki birtakım kimyasal ileticiler, Bastırılmış cinsel dilek, ruhsal nedenler olarak sıralansa da en yeni analiz; merkezi hudut sisteminde oluşan hassaslık varsayımıdır. Bu varsayıma nazaran PMS, hormonal bir dengesizlikten çok hormonlardaki “normal” değişikliklere karşı çok hassaslığın oluşmasıdır. Hormonal işleyişte adet tertibine bağlı olarak döngüsel bir biçimde ortaya çıkan olağan değişikliklere karşı hassas olan bayanlarda, bu değişiklikler merkezi hudut sisteminde ve etrafındaki öteki maksat dokularda PMS ile bağlı biyokimyasal olayları tetiklemektedir. Merkezi hudut sisteminde adet öncesi gerginlik belirtilerinin ortaya çıkmasına yol açan süreçlerde en kıymetli rolü serotonin hormonu üstenmektedir. His durum durumlarında çok değerli bir rol oynadığı düşünülen bir beyin kimyasalı olan serotoninin dalgalanmaları, PMS semptomlarını tetikleyebilir. Adet öncesi gerginlik sendromu (PMS) olan bayanlarda yapılan çalışmalar, olağan bayanlara kıyasla serotonerjik sistemde birçok farklılıklar olduğunu göstermiştir.
PMS’nin belirtileri;
PMS bazen tüm beden sistemlerini ağır biçimde etkileyebilir ve bu durumda her organa ilişkin belirtiler meydana gelebilir, kadıların toplumsal ve iş hayatını olumsuz etkilediğinde bireyde depresyona dahi sebebiyet verebilir. PMS’nin ruhsal belirtileri depresyon, yorgunluk hissi, çok ahenge etrafa ilginin azalması, his durumu dalgalanmaları, sonluluk, gerginlik, asabileşme, hüzün hali, öfke, dikkat azlığı biçiminde olabilir. Öbür belirtiler ise;
- Memelerin olgunlaşması, büyümesi ve ileri derecede hassaslaşması halinde göğüs belirtileri olabilir.
- Vücutta ödemlere (su tutulumuna) ve değişik bölgelerde şişliklere yol açar. Bu devirde beden yükünde 2-3 kiloya kadar yük artışı olabilir.
- Baş ağrısı, bulantı-kusma, kabızlık, ishal, iştah artışı, çok susama alkole tahammülsüzlük, cinsel istek artışı, akne (sivilce) ortaya çıkması başka sık gözlenen belirtilerdir.
PMS tanısı;
PMS’yi teşhis etmek için fizikî bulgular yahut laboratuvar testleri yoktur. Belirtiler öngörülebilir adet öncesi sisteminin bir modülüyse, hekim tarafından belli bir semptom PMS’ye bağlanabilir. Adet öncesi devirde birtakım şikayetlerle başvuran her bayana PMS tanısı koymak, bayanın gereksiz yere kimi tedavilere ve bunların yan tesirlerine maruz kalması manasına geleceğinden lakin kimi kriterleri taşıyanların PMS tanısı konur. PMS’li bayanların çoklukla kendi kendilerine teşhis koyarak doktora başvururlar. Fakat bu bayanların birçoklarında ya abartılmış premenstruel belirtiler kelam bahsidir ya da öbür bir hastalık vardır. Teşhisin düzgün koyulup tedavinin hakikat bir halde verilmesi için eksiksiz bir jinekolojik sorgulama ve muayene yapılmalı, birtakım destekleyici laboratuvar tetkikleriyle tanıya gidilmelidir. Kronik yorgunluk sendromu, tiroid bozuklukları ve depresyon ve anksiyete üzere his durum bozuklukları dahil birtakım durumların PMS’yi taklit edebildiği unutulmamalıdır. Bu ayrımı yapmak ve net bir teşhis sağlamaya yardımcı olmak için tiroid işlev testi yahut ruh hali tarama testleri üzere testler istenebilir.
Premenstrüel sendrom tanısı için aşağıdaki kriterlerden en az birinin son 3 ay boyunca adet öncesi devirde görülmesi ile PMS tanısı konur. PMS belirtilerinin adetten 5 gün evvel başlaması ve adetin 4. Gününden itibaren de bu şikayetlerin geçmesi gerekir.
- Depresyon
- Öfke patlamaları
- Gerginlik
- Anksiyete
- Sinirlilik
- Sosyal çekilme
- Başağrısı
- Memelerde hassasiyet
- Karında şişlik
PMS tedavisi;
Henüz PMS’a tam olarak tesirli ilaç bulunamamaktır. Belirtileri hafif ya da orta şiddetle olan hastalar için ilaç tedavisi dışında alınabilecek tedbirlerden uygun yarar görülebilir.
En kıymetlisi ruhsal dayanaktır. Bunun birtakım bayanlarda olabileceği, belirtilerin giderek kötüleşmeyeceğini bilakis yaşı ilerledikçe azalacağı olayın hormonlara karşı dokuların bir cins hassas karşılığı olduğu, birçok bayanda bu belirtilerin olduğunu ve tedavisi olan hastalık olduğunu bilmesi gerekir.
Doğum denetim hapları: Bu ilaçlar bilhassa beraberinde regl düzensizliği ve dismenore (adet sancısı) olan PMS hastalarında yarar gösterir. Lakin kimi bayanlarda doğum denetim hapı kullanımı PMS’nin ruhsal belirtileri şiddetlendirebilmektedir.
Ağrı kesici – iltihap giderici ilaçlar: Belirtiler başlar başlamaz nizamlı alındığında ve adetin ikinci-üçüncü gününe kadar kullanıldığındabu ilaçlar bilhassa PMS ile bir arada adet sancısı üzere ek belirtileri olan bayanlarda yararlı olabilmektedir.
GnRH analogları: Bu hormon ilaçları yumurtalıkları büsbütün susturarak östrojen progestron salgısı sıfırlayan ilaçlardır. Dikkatli bir kıymetlendirme sonrası kesinlikle tabip denetiminde kullanılmaları gerekir. Uzun müddet kullanıldıklarında kemik erimesi üzere önemli sonuçlar doğurabileceklerinden tedavi müddeti uzayacaksa beraberinde östrojen desteği yapılır.
Histerektomi (Rahimin alınması): PMS’de tüm metotlar başarısız kalındığında yumurtalıklarla birlikte rahim ameliyatla çıkarılır. Fakat günümüzdeki tesirli ilaçların sayesinde giderek az uygulanan bir tedavi biçimi haline gelmiştir.
Ödem (şişmeleri olanlar) için tedavi: Nikotin ADH (vücutta su tutan hormon) salgısını uyardığı için sigara azaltılmalı, en düzgünü bırakılmalıdır. Sol tarafta yatılarak uyunması genel beden ödemi olanlarda yararlıdır. Ödem tedavisinde birtakım idrar söktürücüler yarar verebilirler.
Gıdalar: Kafein (kahve, çay, çikolata, kola ve kimi ağrı kesicilerde bulunur) PMS bağlı baş ağrılarının ve göğüs ağrılarının kötüleşmesine neden olabilir. PMS’li bayanlar siklusun ikinci yarısında (yumurtlama sonrasında) alkole karşı çok hassaslık geliştiğinden bu günlerde alkol alınması PMS belirtilerin artmasına neden olabilir. Şişmeleri (ödem) olanlar için sigara azaltılmalı yahut bırakılmalıdır. Zira nikotin bedende su fiyat hormonal salgısını uyarır. Sol tarafına yatılarak uyuması genel beden ödemi olanlar da yararlıdır. Gerekirse tuz kısıtlanmalıdır. Yeniden diyette kırmızı et azaltılmalı balık, zerzevat ve meyve tercih edilmelidir.
Egzersiz: Tertipli idman PMS’nin belirtilerini azaltır. Muhtemelen bu durum beyin endorfin düzeyini artırıcı özelliğine bağlıdır. (Endorfin bedenden salgılanan “morfin” dir ve rahatlatıcı gevşetici özellikleri vardır.) Ayrıyeten; bedenin oksijenlenmesini artırır. Gerilimsiz sağlıklı ve nizamlı ömür, gevşeme teknikleri meditasyon yahut yoga üzere prosedürler yararlıdır.
Mastalji (meme hassasiyeti) için tedavi: PMS’li hastalarda mastalji tanısı konur ve fibrokistik hastalık üzere öbür göğüs ağrısı nedenlerinin ortaya çıkarılması için tam bir göğüs muayenesi yapılmalıdır. Mastalji tedavisinde göğüslerin alttan âlâ destekleyen bir sütyenin gece gündüz kullanılması, kafein alımının kısıtlanması sigara içilmemesi birçok hasta için kâfi olur. Besinlerde yağın azaltılması, diüretik ve A, B, E vitamini kullanımı da kimi hastalarda olumlu sonuçlar verir. Gerekli durumlarda danazol ve bromokriptin üzere ilaçlar da kullanılabilir.
Ruhsal belirtileri için tedavi: Ruhsal belirtiler kolay duygusal dalgalanmaları formunda olabileceği üzere ağır depresyon formunda de ortaya çıkabilir. Tedavide antidepressan ilaçlar ve gerekli durumlarda psikiyatrik kıymetlendirme sonucuna nazaran daha farklı ilaçlar kullanılabilir.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
