Bitmek bilmeyen salgın, arka arda yaşanan afetler ve tüm acımasızlığıyla devam eden savaşın gölgesi altında geçirdiğimiz bu günler, insan sıhhatinin ve hayatının ne kadar kıymetli olduğunu bizlere bir defa daha hatırlatıyor. İnsan hayatına ve insanlığın ortak geleceğine olan tüm hürmet ve inancımızla savaşsız ve sömürüsüz bir dünya dileğimizi bir kere daha haykırıyoruz.
Bundan tam 30 yılı evvel, 3 Mart 1992 tarihinde Zonguldak Kozlu’da yaşanan ve 263 madencinin ömrünü yitirdiği maden kazası, ülkemizin en büyük maden facialarından biri olarak tarihe geçmiştir. Ülkemizdeki iş cinayetlerine dikkat çekebilmek, insan hayatının, personel sıhhatinin ve iş güvenliğinin değerini vurgulamak için 3 Mart tarihi TMMOB tarafından “İş Cinayetlerine Karşı Gayret Günü” olarak ilan edilmiştir.
Yaşanan onca acıya, yaptığımız tüm ikazlara karşın gerekli tedbirler alınmadığı, yapılaması gereken düzenlemeler yapılmadığı için ortadan geçen 30 yılda on binlerce kişi, konutuna ekmek götürebilmek için çalıştığı işyerinde hayatını kaybetti. Bu kayıplar her geçen yıl ne yazık ki daha da artıyor. Basına yansıyan haberlere nazaran 2021 yılında işi başında hayatını kaybeden işçilerin sayısı en az 2 bin 170 olarak tespit edildi. Basına yansımayan, habere mevzu olmayan daha çok sayıda iş cinayetinin olduğunu hepimiz biliyoruz.
Emek sömürüsünü derinleştiği; esnek, teminatsız istihdamın yaygınlaştığı, emek örgütlerinin etkisizleştirildiği 20 yıllık AKP iktidarı periyodu boyunca toplu emekçi vefatları tarihin en yüksek sayılarına ulaşmış, 20 yılda 28 bininüzerinde işçi işyerlerinde hayatını kaybetmiştir.
Madenlerde, inşaatlarda, tarım alanlarında, fabrikalarda yaşanan facialar toplumda derin acılar yaratmaktadır. ILO datalarına nazaran Türkiye mevtle sonuçlanan kazalar bakımından Avrupa’da birinci sırada yer almaktadır.
Bu durum mevcut yasal düzenlemelerin iş kazalarını ve vefatlarını önlemekteki yetersizliğinin, ülkemizde personel sıhhati ve iş güvenliği konusunda esaslı ve yapısal meseleler olduğunun en açık göstergesidir.
Oysa “elverişli şartlarda çalışma hakkı” İnsan Hakları Kozmik Beyannamesi’nde garanti altına alınmış bir haktır. Emeğin yüzlerce yıllık çabası sonucunda benimsenen bu hak, “işçi sıhhati ve iş güvenliği” ismiyle tüm dünyada kabul edilen temel bir çalışma unsuru halini almıştır.
İş kazaları ve meslek hastalıklarının temelinde, sermayenin azami kar hırsı ve emek aleyhine siyasetleri yatmaktadır. Personel sıhhati ve iş güvenliğine ait düzenlemelerde sendikalar, meslek örgütleri ve bilim insanlarının görüşlerinin dikkate alınmaması sorunu her geçen gün derinleştirmektedir.
Mevcut yasal çerçeve, emekçiyi korumak, iş güvenliğini sağlamak ve meslek hastalıklarını önlemekten çok sermaye çıkarlarını gözeten pozisyondadır. Siyasi iktidar, mevzuatı ve çalışma şartlarını güzelleştirici ve geliştirici adımlar atmaktan daima olarak kaçınmaktadır. Zira insan hayatını değil, rantı odağına almakta; çalışandan değil, patrondan yana taraf olmaktadır.
Devletin iş sıhhati ve güvenliği alanındaki bu çarpık konumlanışı nedeniyle, devletin ve patronun sorumluluğunda olması gereken pek çok şey İş Güvenliği Uzmanlarının omuzlarına yüklenmektedir. Danışmanlık hizmeti olarak verilmesi gereken personel sıhhati ve iş güvenliği, ülkemizde maddelerin da yol vermesi ile bir hatalı yaratma olayına dönüşmüştür.
İş güvenliği uzmanlarının tüm ihtarlarına karşın patronların almadığı tedbirler sonucu yaşanan vefat, kaza üzere durumlarda dahi meslektaşlarımız günah keçisi ilan edilmekte, kazaların asli hatalısı olarak yargı önüne çıkartılmakta, hatta mahpus cezaları verilebilmektedir.
Yapılması gereken şey, bu çarpıklığın düzeltilerek, emekçi sıhhati ve iş güvenliğine kaynak ayırmayan, önlemleri almaktan kaçınan, bu önlemlere işgücü ve maliyet hesabıyla yaklaşan patronların de yaşanan kazalardan ve meslek hastalıklarından sorumlu tutulacağı bir işleyişe geçilmesidir.
İşverenlerin temel sorumluluklarından kaçtıkları, kendi yerlerine birer günah keçisi olarak iş güvenliği uzmanlarını koydukları bir çalışma hayatında, önleyici ve engelleyici hiçbir çalışmanın yapılamayacağı açıktır.
Bunun son örneği geçtiğimiz günlerde sonuçlanan Hendek Patlaması davasında görülmüştür. 7 Kişinin hayatını kaybettiği, 127 kişinin yaralandığı bu patlamada işyeri sahiplerine mümkün kasttan ceza verilmemiş olması kamu vicdanını yaralamıştır.
Emeğe ve işçiye düşman olan bu sistem sermayenin sınırsız sömürü nizamın bir sonucudur. Taşeronlaştırma, özelleştirme, sendikasızlaştırma, denetimsizlik, esnek istihdam siyasetleri, kayıt dışı çalışmaya müsaade veren siyasetler ve bunun sonucu oluşturulan mevzuat ile problemli bir sistem üretmiştir. İş cinayetlerini seyrederek olan biteni mukadderata, fıtrata bağlayan açıklamalar yapan siyasi iktidar bu sistemi korumak üzere ağır gayret sarf etmektedir.
Ülkemizde iş cinayetlerinin, iş kazalarının ve meslek hastalıklarının bu kadar yaygın olmasının bir öbür nedeni de, işçilerin sendikal haklarının baskı altında tutulmasıdır. Sendikal örgütlenmenin önündeki pürüzler tüm çalışanlar için kaldırılmadıkça personel sıhhati ve iş güvenliği konusunda yol almak mümkün olmayacaktır. Sendikasız uzman, sendikasız personel, örgütsüz bir çalışma hayatı ile işçiler tüm aksiliklere açık ve savunmasızdır. Bu savunmasızlığa karşı adil yargılanma, örgütlenme, insani şartlarda bir çalışma ömrü ve işyerlerinde işçilerin ölmeyeceği, yaralanmayacağı, sakat kalmayacağı bir sistem istiyoruz.
İşçi sıhhati ve iş güvenliği alanına ait düzenlemelerin ve kontrolün sırf Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı tarafından yürütülmesi, gerçek kararların alınmasının önünde bir pürüzdür. Bu nedenle düzenleme ve denetleme; Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı’nın yanında, Sıhhat Bakanlığı, üniversiteler, sendikalar, TTB ve TMMOB’den oluşan idari ve mali istikametten bağımsız bir enstitü tarafından yerine getirilmelidir. Çalışma ömrüne ait tüm düzenlemeler bu enstitü tarafından yine ele alınmalı ve kararlaştırılmalıdır.
Gerçekleşen iş cinayetleri ve iş kazalarının büyük çoğunluğunun önlenebilir olduğu bilinmektedir. Bilimsel ve teknik ölçütler doğrultusunda atılacak adımlar ile göz nazaran göre “geliyorum” demekte olan facialara son vermek mümkündür. Bunun için evvel insan hayatını ve emeğe paha veren bir yaklaşımın benimsenmesi gerekmektedir.
Bizler, her 3 Mart’ta olduğu üzere bugün de iş cinayetleri ile çaba etmek için sesimizi yükseltiyoruz. Vefat, yaralanma ve sakat kalma; esnek ve garantisiz çalışma hiçbir işçinin mukadderatı değildir. İnsan onuruna yakışır, inançlı ve teminatlı çalışma hakkımız, mesleğimiz için sesimizi yükseltiyoruz.
Tüm ülkede, tüm çalışma alanlarında iş güvenliği tedbirlerinin artırılması, bağımsız kontrol sisteminin yerleştirilmesi, iş cinayetlerinin ve iş kazalarının durdurulması için yılmadan gayret edeceğimizi kamuoyuna hürmet ile duyururuz.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
